สงกรานต์กับโรคตา

BETTER PHARMACY @CNX

15 เมษายน เวลา 05:13•Food & Health

สงกรานต์กับโรคตา

สงกรานต์น้ำต้องสะอาด

พาดหัวไว้อย่างนี้เพื่อต้องการให้เทศกาลดีๆที่มีมานานของไทยผ่านไปด้วยความสุขทุกครอบครัว ท่านทราบหรือไม่ว่าในแหล่งน้ำธรรมชาติของไทยมีสิ่งมีชิวิตเล็กๆอาศัยอยู่มากมาย หนึ่งในนั้นก็มีกลุ่มที่เรียกว่า free-living amoeba ใช่แล้วเจ้าอมีบาตัวเล็กๆนี้ดำรงชีวิตเป็นอิสระอยู่ แต่ถ้าได้เข้าสู่ร่างกายคนเราแล้ว นับได้ว่าอันตรายมากมายถึงชีวิตได้ เรามาทำความรู้จักกับปรสิตกลุ่มนี้กัน.....

เชื้ออมีบากลุ่มที่ดำรงชีวิตเป็นอิสระในสิ่งแวดล้อมรอบตัว พบได้ทั้งในดิน น้ำ และฝุ่นละออง กลุ่มสายพันธุ์ก่อโรคที่สามารถทำให้เกิดโรค คือ เนเกลเรีย (Naegleria) และ อะแคนธามีบา (Acanthamoeba) อมีบากลุ่มที่ดำรงชีวิตเป็นอิสระมีวงชีวิตแบ่งเป็น 2 ระยะ (1) ระยะโทรโฟซอยท์ (trophozoite) อยู่ในสภาวะแวดล้อมที่เหมาะสมมีอาหารเพียงพอ สามารถเจริญเติบโตและแบ่งตัวเพิ่มจำนวนโดยการกินจุลชีพขนาดเล็กกว่า เช่น แบคทีเรีย รา และ ไวรัส เป็นอาหาร (2) ระยะซีสต์ (cyst) หรือระยะเข้าเกราะ มีรูปร่างกลมขึ้นและสร้างผนังมาห่อหุ้มตัว ทำให้มีความทนทานได้สูงต่อสภาพแวดล้อมที่ไม่เหมาะสมกับการดำรงชีวิตทั่วไป

สถานการณ์ของอมีบากลุ่มที่ดำรงชีวิตเป็นอิสระ

จากรายงานการสำรวจในประเทศไทยจากอดีตจนถึงปัจจุบันนั้นสามารถพบเชื้ออมีบาได้ตามแหล่งน้ำธรรมชาติ ดิน ฝุ่น ดังรายงานวิจัยนี้ที่สำรวจในปี 2559 เก็บตัวอย่างน้ำตามแหล่งธรรมชาติจาก 63 แหล่ง จาก 11 จังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ พบว่ามีเชื้อ Acanthamoeba species 10 จาก 63 ตัวอย่าง(15.9 %) และอีกรายงานวิจัยที่สำรวจน้ำที่เชียงใหม่ช่วงน้ำท่วม ตรวจพบเชื้อทั้ง Acanthamoeba และ Naegleria นี่เป็นบางตัวอย่างสำรวจเขื้อ จะเห็นว่าบ้านเรายังมีเชื้ออมีบาอยู่ตามสิ่งแวดล้อมต่างๆ

การก่อโรคของอมีบากลุ่มที่ดำรงชีวิตเป็นอิสระ

- Naegleria fowleri ก่อโรคเยื่อหุ้มสมองกับสมองอักเสบ (Primary amoebic meningoencephalitis) จากการที่เชื้อเข้าทางเยื่อบุผนังในช่องจมูกผ่าน cribriform plate เข้าสู่เนื้อสมอง ติดเชื้อจากการว่ายน้ำหรือสาดน้ำในสระ หรือบึงมา 3 ถึง 7 วัน ก่อนมีอาการ เมื่อเป็นจะมีอาการ รุนแรง ผู้ป่วยส่วนมากมักเสียชีวิตในเวลาอันสั้น

- Acanthamoeba (Hartmannella) ก่อโรคเยื่อหุ้มสมองกับสมองอักเสบ (Acanthamoeba meningoencephalitis หรือ granulomatous amoebic encephalitis) ผู้ป่วยมีอาการทางคลินิกนานกว่า ไม่มีประวัติ เล่นน้ำ หรือถูกน้ำในบ่อหรือสระะ ส่วนมากเกิดกับผู้ป่วยที่อ่อนแอและเป็นโรคเรื้อรัง หรือผู้ป่วยเอดส์ และผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาด้วยยากดภูมิคุ้มกัน

- Acanthamoeba keratitis ก่อโรคกระจกตาอักเสบและบริเวณรอบประสาทตา มักพบใ้นผู้ที่ใช้คอนแทคเลนส์ที่มีการปนเปื้อนเชื้อ จากการได้รับโดยบังเอิญจากดิน หรือฝุ่นละอองกระเด็นเข้าตา รวมถึงน้ำที่ไม่สะอาด

คำแนะนำจากสำนักโรคติดต่อทั่วไป สำหรับประชาชน

เนื่องจากโรคนี้มีโอกาสเกิดขึ้นน้อยมาก ประชาชนจึงไม่ควรตื่นตระหนก ข้อแนะนำในการป้องกันการติดเชื้อนี้ มีดังนี้

- ผู้ที่มีแผลตามผิวหนัง ผู้ที่มีภูมิต้านทานต่ำ เช่น ติดเชื้อเอชไอวี เป็นโรคตับ โรคเบาหวาน และผู้ที่ได้รับยากดภูมิต้านทานโรค ควรเลี่ยงการลงว่ายน้ำในแหล่งน้ำตามธรรมชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในแหล่งน้ำที่น้ำขับไม่ไหลเวียนหรือน้ำขุ่นดูสกปรก ผู้ที่ใช้คอนแทคเลนส์ ควรทำความสะอาดด้วยน้ำยาล้างเลนส์ตามวิธีที่จักษุแพทย์แนะนำ

- บุคคลทั่วไป หากว่ายน้ำหรือดำน้ำในแหล่งน้ำตามธรรมชาติ ควรระมัดระวังไม่ให้สำลักน้ำเข้าโพรงจมูก (ถ้าสำลักให้รีบสั่งน้ำออกแรงๆ) ในเทศกาลสงกรานต์ไม่ควรใช้น้ำจากแหล่งน้ำที่ไม่สะอาดสาดเล่นกัน

- ผู้ที่มีอาการป่วยน่าสงสัยหลังจากลงในแหล่งน้ำตามธรรมชาติ ควรรีบไปพบแพทย์ทันที

- สำหรับสระว่ายน้ำ ควรรักษาความสะอาดตามมาตรฐานและคำแนะนำของกรมอนามัย โดยมีการตรวจวัด และเติมสารประกอบคลอรีน ให้มีปริมาณคลอรีนตกค้างอิสระ 1-2 มิลลิกรัมต่อลิตร

แหล่งอ้างอิง

ภาพ

- Figure: Corneal ring infiltrate in a patient with Acanthamoeba keratitis. https://webeye.ophth.uiowa.edu/eyeforum/atlas/pages/acanthamoeba/index.htm

- Images of Acanthamoeba Keratitis | Acanthamoeba | Parasites | CDC: https://www.cdc.gov/parasites/acanthamoeba/health_professionals/acanthamoeba_keratitis_images.html

ข้อมูลโรค

- วิภาภรณ์ เรืองจิระชูพร. อันตรายจากอะมีบาที่ดำรงชีวิตอิสระในธรรมชาติ. ศรีนครินทร์เวชสาร. 2544;16(4):284

- Thammaratana T, et al. Isolation and identification of Acanthamoeba species from natural water sources in the northeastern part of Thailand. Parasitol Res. 2016

- Wannasan A, et al. Potentially pathogenic free-living amoebae in some flood-affected areas during 2011 Chiang Mai flood. Rev Inst Med Trop Sao Paulo. 2013 Nov-Dec.

- Amoebiasis (อะมีบีเอซิส): http://cai.md.chula.ac.th/chulapatho/chulapatho/lecturenote/infection/parasite/amoebiasis.html

- ณัฏฐวุฒิ แก้วพิทูลย์. ตำราปรสิตวิทยาสำหรับพยาบาลและสาธารณสุข. 2562

- สำนักโรคติดต่อทั่วไป กระทรวงสาธารณสุข http://thaigcd.ddc.moph.go.th/2016/knowledges/view/24

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=453102215434846&id=165024004242670

ด้วยความห่วงใย
.....................
BETTER PHARMACY เจ็ดยอด เชียงใหม่
เราคัดสรรสิ่งที่ดี มีคุณภาพ เพื่อคุณ

FACEBOOK / BetterPharmacyCMG
LINE ID - BETTERCM
.....................

UPDATE  -  2019.04.16